XG – Chỉ số định nghĩa lại cách chúng ta hiểu về cơ hội ghi bàn

Huấn luyện viên hoặc đội bóng tiêu biểu áp dụng chiến thuật này là: Các đội bóng tiên phong về phân tích dữ liệu như Brentford, Brighton; hoặc các đội sử dụng dữ liệu để đánh giá hiệu suất như Liverpool dưới Jürgen Klopp.

Sơ đồ chiến thuật thường dùng (ví dụ: 4-3-3, 3-5-2, 4-2-3-1): không có thông tin

Phong cách chơi đặc trưng (ví dụ: pressing tầm cao, phản công nhanh, kiểm soát bóng): xG là một chỉ số phân tích hiệu suất, không phải phong cách chơi. Nó được dùng để đánh giá mức độ hiệu quả của việc tạo ra cơ hội ghi bàn và ngăn chặn cơ hội của đối thủ, áp dụng cho mọi phong cách chơi.

Giai đoạn hoặc giải đấu nổi bật áp dụng thành công: Trở nên phổ biến và được áp dụng rộng rãi từ khoảng giữa thập niên 2010 đến nay, trong hầu hết các giải đấu bóng đá chuyên nghiệp hàng đầu thế giới.

Link bài viết hoặc video phân tích chuyên sâu đáng tin cậy: https://theanalyst.com/eu/2023/12/what-is-expected-goals-xg-football-stats/

Mức độ phổ biến hiện nay (cao / trung bình / thấp): Cao

XG – Chỉ số định nghĩa lại cách chúng ta hiểu về cơ hội ghi bàn đã trở thành một khái niệm quen thuộc đối với những người hâm mộ bóng đá hiện đại, những nhà phân tích dữ liệu và các huấn luyện viên chuyên nghiệp. xG, viết tắt của expected goals (bàn thắng dự kiến), không chỉ là một con số khô khan mà nó còn là một công cụ phân tích cách mạng, mang đến cái nhìn sâu sắc hơn về hiệu suất thực sự của một đội bóng hay một cầu thủ, vượt xa những thống kê bàn thắng và cú sút truyền thống. Chỉ số này đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta đánh giá các pha dứt điểm, từ đó mở ra một kỷ nguyên mới trong việc hiểu rõ bản chất của cơ hội ghi bàn trong mỗi trận đấu.

XG LÀ GÌ? SỰ RA ĐỜI VÀ Ý NGHĨA CỦA CHỈ SỐ BÀN THẮNG DỰ KIẾN

XG (expected goals) là một chỉ số thống kê trong bóng đá, dùng để đo lường xác suất một cú sút sẽ trở thành bàn thắng. Xác suất này được tính toán dựa trên một loạt các yếu tố cụ thể của từng pha dứt điểm. Thay vì chỉ đếm số cú sút hay số bàn thắng, xG đi sâu vào chất lượng của từng cơ hội, giúp người xem và các nhà chuyên môn có cái nhìn khách quan hơn về hiệu suất tấn công và phòng ngự. Sự ra đời của xG đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong phân tích bóng đá, chuyển từ việc chỉ dựa vào các chỉ số đơn giản sang việc sử dụng các mô hình dự đoán phức tạp hơn.

CƠ SỞ KHOA HỌC ĐẰNG SAU XG

Mô hình xG hoạt động dựa trên việc phân tích hàng ngàn, thậm chí hàng triệu cú sút trong quá khứ để xác định các đặc điểm chung của những cú sút thành công và không thành công. Các thuật toán học máy sẽ được huấn luyện để nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng ghi bàn. Những yếu tố này bao gồm khoảng cách đến khung thành, góc sút, bộ phận cơ thể dứt điểm (chân trái, chân phải, đầu), loại đường chuyền dẫn đến cú sút (chọc khe, tạt bóng, bật tường), tình huống dứt điểm (mở, cố định), số lượng hậu vệ đối phương giữa bóng và khung thành, và liệu cầu thủ có đang chịu áp lực hay không. Mỗi yếu tố này đều được gán một trọng số nhất định trong mô hình tính toán.

CÁCH XG ĐƯỢC TÍNH TOÁN

Khi một cú sút được thực hiện, các thông số liên quan sẽ được thu thập và đưa vào mô hình xG. Mô hình này sẽ trả về một giá trị từ 0 đến 1, biểu thị xác suất ghi bàn. Ví dụ, một cú sút có giá trị xG là 0.5 có nghĩa là trong 100 lần thử, cú sút tương tự này sẽ tạo ra khoảng 50 bàn thắng. Điều này cho phép chúng ta so sánh chất lượng của các cơ hội ghi bàn mà không cần phải chờ đợi kết quả thực tế. Một cú sút từ cự ly gần trong tư thế trống trải sẽ có xG cao hơn nhiều so với một cú sút xa từ ngoài vòng cấm với nhiều cầu thủ đối phương cản phá.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA XG TRONG BÓNG ĐÁ HIỆN ĐẠI

XG đã thay đổi cách các nhà phân tích đánh giá các trận đấu. Thay vì kết luận một đội bóng may mắn hay thiếu may mắn chỉ dựa trên số bàn thắng, xG cung cấp bằng chứng định lượng để xác định xem một đội có tạo ra đủ cơ hội chất lượng hay không. Nó giúp nhận diện các đội chơi tốt hơn so với kết quả bàn thắng của họ, hoặc ngược lại, những đội đang may mắn hơn bình thường. Điều này đặc biệt hữu ích trong việc dự đoán hiệu suất trong tương lai và đưa ra các quyết định chiến thuật dựa trên dữ liệu.

ỨNG DỤNG CỦA XG TRONG PHÂN TÍCH TRẬN ĐẤU VÀ CHIẾN THUẬT HUẤN LUYỆN

Sự xuất hiện của xG đã mang lại một cuộc cách mạng trong cách các huấn luyện viên và nhà phân tích tiếp cận trận đấu. Chỉ số này không chỉ là một con số thống kê sau trận mà còn là một công cụ mạnh mẽ để định hình chiến thuật, phát triển cầu thủ và đưa ra những quyết định quan trọng trong quá trình huấn luyện. XG giúp chúng ta nhìn nhận rõ hơn về những gì thực sự đang diễn ra trên sân cỏ, vượt ra ngoài kết quả cuối cùng.

ĐÁNH GIÁ HIỆU SUẤT TẤN CÔNG VÀ PHÒNG NGỰ

XG là một công cụ lý tưởng để đánh giá hiệu suất tấn công và phòng ngự của một đội bóng. Khi một đội tạo ra tổng xG cao nhưng ghi được ít bàn thắng, điều đó có thể cho thấy vấn đề về khả năng dứt điểm của các cầu thủ hoặc thiếu may mắn. Ngược lại, nếu một đội có xG thấp nhưng ghi nhiều bàn, đó có thể là dấu hiệu của khả năng dứt điểm xuất sắc vượt trội của cá nhân hoặc một chút yếu tố may mắn. Về mặt phòng ngự, xG cho phép chúng ta đánh giá khả năng của hàng thủ trong việc hạn chế các cơ hội chất lượng của đối phương (xGA – expected goals against). Một đội bóng tốt sẽ có xG của đối thủ thấp, nghĩa là họ ít khi để đối thủ có được những cơ hội rõ rệt.

PHÂN TÍCH CƠ HỘI TỪ CÁC TÌNH HUỐNG CỐ ĐỊNH

Các tình huống cố định như phạt góc hay đá phạt trực tiếp thường được xem là cơ hội ghi bàn tiềm năng nhưng khó định lượng. Với xG, các huấn luyện viên có thể phân tích chi tiết hiệu quả của từng miếng đánh từ các tình huống này. Bằng cách gán giá trị xG cho các cú sút từ phạt góc hay đá phạt, đội bóng có thể xác định xem chiến thuật của họ có đang tạo ra các cơ hội chất lượng cao hay không, từ đó điều chỉnh và cải thiện. Điều này giúp tối ưu hóa các bài tập tình huống cố định và tăng cường khả năng tận dụng những khoảnh khắc quan trọng trong trận đấu.

XG TRONG QUYẾT ĐỊNH CHIẾN THUẬT VÀ PHÁT TRIỂN CẦU THỦ

Huấn luyện viên có thể sử dụng xG để đưa ra các quyết định chiến thuật theo thời gian thực hoặc trong quá trình chuẩn bị cho trận đấu tiếp theo. Nếu một đội liên tục có xG thấp trong một giai đoạn, đó là dấu hiệu cần thay đổi chiến thuật tấn công. Tương tự, nếu xGA cao, cần phải xem xét lại cách phòng ngự. Đối với cầu thủ, xG giúp đánh giá khả năng dứt điểm của từng cá nhân. Một tiền đạo liên tục có xG cao nhưng ghi ít bàn có thể cần được huấn luyện thêm về kỹ năng dứt điểm. Ngược lại, một cầu thủ ghi nhiều bàn từ xG thấp chứng tỏ khả năng tận dụng cơ hội xuất sắc và sự nhạy bén trong việc chuyển hóa những pha bóng khó thành bàn thắng.

XG TRONG VIỆC ĐÁNH GIÁ CẦU THỦ VÀ ĐỘI BÓNG

Trong thế giới bóng đá hiện đại, việc đánh giá cầu thủ và đội bóng đã vượt ra ngoài những con số bàn thắng hay kiến tạo đơn thuần. xG đã trở thành một chỉ số quan trọng, cung cấp cái nhìn sâu sắc hơn về hiệu suất thực sự, giúp loại bỏ yếu tố may mắn và thiên vị cá nhân ra khỏi quá trình đánh giá. Nhờ xG, các nhà tuyển trạch, huấn luyện viên và người hâm mộ có thể hiểu rõ hơn về giá trị mà một cầu thủ mang lại và tiềm năng của một đội bóng.

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DỨT ĐIỂM CỦA TIỀN ĐẠO

Một trong những ứng dụng nổi bật nhất của xG là đánh giá năng lực dứt điểm của tiền đạo. Trước đây, một tiền đạo được xem là giỏi nếu anh ta ghi nhiều bàn thắng. Tuy nhiên, xG giúp chúng ta phân biệt giữa một tiền đạo giỏi tạo ra nhiều cơ hội chất lượng (xG cao) và một tiền đạo xuất sắc trong việc chuyển hóa những cơ hội đó thành bàn thắng (số bàn thắng thực tế vượt trội so với xG). Một tiền đạo có số bàn thắng thực tế cao hơn đáng kể so với xG của mình được coi là một người dứt điểm vượt trội, có khả năng biến những cơ hội khó thành bàn thắng. Ngược lại, một tiền đạo có xG cao nhưng số bàn thắng thực tế thấp hơn nhiều có thể đang gặp vấn đề trong khâu dứt điểm hoặc đơn giản là thiếu may mắn.

PHÂN TÍCH SỨC MẠNH TỔNG THỂ CỦA ĐỘI BÓNG

XG không chỉ dùng để đánh giá cá nhân mà còn là thước đo sức mạnh tổng thể của một đội bóng. Một đội bóng mạnh thường sẽ có tổng xG cao (tạo ra nhiều cơ hội chất lượng) và tổng xGA thấp (hạn chế cơ hội của đối phương). Sự chênh lệch giữa xG và xGA (xGD – expected goal difference) là một chỉ số mạnh mẽ để dự đoán thành tích trong tương lai của một đội. Đội có xGD dương cao thường là đội mạnh và có khả năng cạnh tranh danh hiệu trong dài hạn, bất kể kết quả bàn thắng thực tế trong một vài trận đấu có thể không phản ánh điều đó. Điều này giúp các nhà phân tích nhận diện những đội bóng đang chơi tốt nhưng chưa gặp may mắn, hoặc ngược lại, những đội đang có phong độ cao nhờ yếu tố bất ngờ.

XG VÀ SỰ KHÁC BIỆT GIỮA KỸ NĂNG CÁ NHÂN VÀ HIỆU QUẢ ĐỘI HÌNH

Chỉ số xG giúp làm rõ ranh giới giữa kỹ năng cá nhân và hiệu quả của hệ thống đội hình. Ví dụ, một cầu thủ có thể có xG cao không phải vì anh ta là một người dứt điểm đặc biệt xuất sắc, mà vì hệ thống chiến thuật của đội bóng đã tạo ra cho anh ta rất nhiều cơ hội rõ rệt. Ngược lại, một cầu thủ với xG không quá cao nhưng lại ghi nhiều bàn thắng có thể là người sở hữu kỹ năng dứt điểm phi thường. xG giúp các câu lạc bộ đánh giá đúng giá trị của một cầu thủ trong bối cảnh cụ thể, từ đó đưa ra quyết định chuyển nhượng hoặc gia hạn hợp đồng hiệu quả hơn, tránh việc bỏ lỡ tài năng hoặc đầu tư sai lầm vào những cầu thủ có phong độ chỉ do may mắn nhất thời.

VƯỢT XA XG: CÁC CHỈ SỐ PHÁI SINH VÀ SỰ PHÁT TRIỂN TƯƠNG LAI

Chỉ số xG đã mở ra cánh cửa cho một kỷ nguyên mới của phân tích dữ liệu trong bóng đá, nhưng nó không phải là điểm dừng cuối cùng. Các nhà khoa học dữ liệu và các chuyên gia phân tích đã và đang phát triển các chỉ số phái sinh và kết hợp xG với các công nghệ tiên tiến khác để mang lại cái nhìn toàn diện hơn về trận đấu. Sự tiến bộ này hứa hẹn sẽ định hình tương lai của bóng đá, từ việc tuyển chọn cầu thủ đến việc xây dựng chiến thuật.

XG KHÔNG CHỈ LÀ BÀN THẮNG: XGA, NPXG VÀ CÁC CHỈ SỐ LIÊN QUAN

Từ khái niệm xG ban đầu, nhiều chỉ số phái sinh đã ra đời để giải quyết các khía cạnh khác của trận đấu. XGA (expected goals against) là chỉ số bàn thắng dự kiến mà một đội phải nhận, giúp đánh giá hiệu quả phòng ngự. NPxG (non-penalty expected goals) loại bỏ các quả phạt đền khỏi tổng xG, vì phạt đền có xác suất ghi bàn rất cao và có thể làm sai lệch giá trị xG tổng thể. Chỉ số này cung cấp một cái nhìn chính xác hơn về khả năng tạo ra cơ hội từ các tình huống bóng sống. Ngoài ra, còn có các chỉ số như xA (expected assists – kiến tạo dự kiến), đo lường xác suất một đường chuyền sẽ trở thành kiến tạo, hay xG Chain/Buildup, giúp đánh giá đóng góp của các cầu thủ vào chuỗi tình huống dẫn đến cú sút, ngay cả khi họ không trực tiếp dứt điểm hay kiến tạo.

SỰ KẾT HỢP XG VỚI DỮ LIỆU VỊ TRÍ VÀ THUẬT TOÁN HỌC MÁY

Tương lai của phân tích xG nằm ở việc kết hợp nó với các loại dữ liệu khác, đặc biệt là dữ liệu vị trí (tracking data) và áp dụng các thuật toán học máy phức tạp hơn. Dữ liệu vị trí cung cấp thông tin chi tiết về di chuyển của từng cầu thủ và bóng trên sân, cho phép các mô hình xG trở nên tinh vi hơn. Ví dụ, một mô hình có thể tính toán xG không chỉ dựa trên vị trí của cú sút mà còn dựa trên quỹ đạo di chuyển của cầu thủ trước khi dứt điểm, tốc độ di chuyển của bóng, hay sự thay đổi vị trí của các hậu vệ đối phương trong khoảnh khắc cú sút được thực hiện. Học máy giúp các mô hình này tự học và cải thiện độ chính xác theo thời gian, phát hiện các mẫu hình phức tạp mà con người khó có thể nhận ra.

TIỀM NĂNG CỦA XG TRONG ĐỊNH HÌNH TƯƠNG LAI CỦA BÓNG ĐÁ

Với sự phát triển không ngừng, xG và các chỉ số liên quan có tiềm năng lớn trong việc định hình tương lai của bóng đá. Các câu lạc bộ sẽ sử dụng chúng để tuyển chọn cầu thủ hiệu quả hơn, xác định các tài năng tiềm ẩn dựa trên khả năng tạo ra và chuyển hóa cơ hội thay vì chỉ dựa vào số bàn thắng. Huấn luyện viên sẽ có công cụ mạnh mẽ hơn để tối ưu hóa chiến thuật, phát triển các bài tập cụ thể nhằm cải thiện khả năng dứt điểm hoặc phòng ngự. Thậm chí, việc truyền thông và bình luận viên cũng sẽ sử dụng xG để mang đến cái nhìn sâu sắc và phân tích chuyên môn hơn cho khán giả, giúp người hâm mộ hiểu rõ hơn về vẻ đẹp tiềm ẩn của các trận đấu.

NHỮNG HẠN CHẾ VÀ TRANH CÃI XOAY QUANH XG

Mặc dù xG đã chứng tỏ là một công cụ phân tích cực kỳ giá trị, nó vẫn không phải là một chỉ số hoàn hảo và luôn tồn tại những tranh cãi nhất định. Giống như bất kỳ mô hình thống kê nào, xG có những giới hạn riêng, đặc biệt khi cố gắng định lượng một môn thể thao đầy biến động và cảm xúc như bóng đá. Việc nhận thức được những hạn chế này là rất quan trọng để sử dụng xG một cách hiệu quả và đúng đắn.

XG KHÔNG PHẢI LÀ CHỈ SỐ HOÀN HẢO

Mô hình xG là một dự đoán dựa trên xác suất, không phải là một sự thật tuyệt đối. Nó không thể giải thích mọi thứ xảy ra trên sân cỏ. Một cú sút có xG thấp vẫn có thể trở thành bàn thắng nhờ vào kỹ năng cá nhân phi thường của cầu thủ, một chút may mắn, hoặc sai lầm của thủ môn. Ngược lại, một cú sút có xG cao vẫn có thể bị bỏ lỡ bởi khả năng dứt điểm kém, pha cứu thua xuất thần của thủ môn, hoặc xà ngang cột dọc. XG chỉ cho biết xác suất trung bình, không thể dự đoán kết quả của từng cú sút cụ thể. Điều này có nghĩa là chúng ta không nên tuyệt đối hóa xG mà cần xem xét nó trong bối cảnh toàn diện của trận đấu.

SỰ THIẾU HỤT DỮ LIỆU ĐỊNH TÍNH VÀ YẾU TỐ CON NGƯỜI

Một trong những hạn chế lớn nhất của xG là sự thiếu hụt dữ liệu định tính. Các mô hình xG hiện tại chủ yếu dựa vào các thông số định lượng như vị trí, góc sút, loại đường chuyền. Tuy nhiên, bóng đá còn có nhiều yếu tố khó định lượng khác như áp lực tâm lý của cầu thủ, phong độ nhất thời, sự bất ngờ trong lối chơi, hoặc những pha xử lý thiên tài vượt ngoài mọi dự đoán. XG không thể đo lường cảm giác bóng, tầm nhìn của một tiền vệ, hay khả năng đọc trận đấu của một hậu vệ. Yếu tố con người, với những khoảnh khắc bùng nổ của cá nhân, vẫn là một phần không thể thiếu và làm nên sự hấp dẫn của bóng đá mà xG chưa thể bao quát hoàn toàn.

XG VÀ CÁI ĐẸP CỦA BÓNG ĐÁ

Đôi khi, những người chỉ trích xG lo ngại rằng việc quá chú trọng vào các con số có thể làm mất đi cái “hồn”, cái “đẹp” của bóng đá. Họ cho rằng những bàn thắng từ những cú sút xa tưởng chừng không có cơ hội, hay những pha đi bóng ngẫu hứng tạo ra bàn thắng, là những khoảnh khắc làm nên sự kỳ diệu của môn thể thao vua. XG, với bản chất là xác suất và logic, dường như đi ngược lại với sự bất ngờ và cảm xúc đó. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là xG đối lập với cái đẹp của bóng đá. Ngược lại, nó cung cấp một lăng kính mới để chúng ta hiểu và trân trọng hơn những khoảnh khắc đặc biệt. Khi một cầu thủ ghi bàn từ một cú sút có xG rất thấp, xG không phủ nhận bàn thắng đó, mà còn giúp chúng ta nhận ra đó thực sự là một pha bóng phi thường, vượt ngoài mọi kỳ vọng thống kê. Chỉ số xG đã mở ra một hướng tiếp cận sâu sắc hơn, giúp người hâm mộ và các chuyên gia có thể phân tích trận đấu một cách khoa học hơn, nhưng vẫn không làm mất đi niềm đam mê bất tận với quả bóng tròn.